سمنان - آیین ها و سنت های ماه محرم ریشه ای عمیق در دل و جان مردم مومن و حسینی استان سمنان دارد و هر ساله با شکوه و عظمت بیشتری گرامی داشته می شود.
هر ساله با فرا رسیدن محرم مردم نقاط مختلف استان سمنان با برپایی آیین های متفاوتی ایام شهادت سرور و سالار شهیدان را گرامی داشته و عشق و ارادت خود را به شهدای دشت نینوا ابراز می کنند. آیین بزرگداشت محرم در نقاط شهری و روستایی استان سمنان دارای شرایط و ویژگی های خاصی است و مردم این مناطق تلاش دارند تا به اشکال و شیوه های مختلف این ایام را گرامی بدارند. آیین های محرم در استان سمنان از قبل از آغاز این ماه با سیاهپوش کردن تکایا، مساجد، معابر و ... آغاز و به برنامه های مختلفی نیز طوق گردانی، برپایی دسته ها و هیاتهای عزاداری، جامه کردن طوقها، آیین ورود امام حسین (ع) به کربلا و ... ختم می شود. در این میان آیین بزرگداشت محرم در برخی از نقاط استان سمنان در روزهای ویژه ای همانند ششم محرم، یازدهم محرم و ... برگزار می شود و همه این آیین ها در حقیقت ابراز ارادت به حضرت حسین ابن علی (ع) است که در قالبهای متفاوت ارائه می شود. آیین طوق گردانی و عزاداری در روستای علاء سمنان از جمله این آیین ها است که در ششمین روز از دهه محرم بر اساس یک سنت دیرینه در این روستا ببرگزار می شود. در این آیین که گروههای کثیری از مردم این روستا، روستاهای اطراف و مردم شهر سمنان حضور داشتند عزاداران حسینی با برپایی دسته های سینه زنی و زنجیر زنی به عزاداری در غم شهادت سرور و سالار شهیدان پرداختند. در آیین ویژه عزاداری روستای علاء سمنان مراسم سنگ زنی که سابقه دیرینه ای در این روستا دارد را برگزار کردند. عزاداران در این آیین با در دست داشتن دو تکه چوب و بر هم زدن آنها به عزاداری در غم شهادت حضرت سیدالشهدا می پردازند. همزمان با برپایی مراسم عزاداری در این روستا ارادتمندان خاندان عصمت و طهارت نیز با پخت غذای نذری و انواع نذورات عزاداران را پذیرایی می کنند و عشق و ارادات خود به حضرت امام حسین (ع) و یاران باوفایش ابراز می کنند. همچنین آیین جامه کردن طوقها نیز از آیین هایی است که در ششمین روز از دهه محرم در حسینه حضرت ابوالفضل (ع) دامغان برگزار می شود. در این آیین با سابقه دیرینه عزاداران حسینی با خارج کردن طوقها از منازل و مساجد و حسینیه ها آنها را به سمت حسینیه حضرت ابوالفضل (ع )دامغان منتقل می کنند. در این مکان عزاداران در فضایی معنوی و همراه با سوگواری و نیز خواندن خطبه 14 معصوم ضمن جامه کردن طوقها آنها را برافراشته کرده و به عزاداری می پردازند. در این مراسم با خواندن نوحه و سینه زنی و زنجیر زنی مردم دامغان ضمن سوگواری و ریختن اشک در سوگ حضرت امام حسین (ع)به عزاداری می پردازند. مردم دامغان نیز با قربانی کردن صدها راس گوسفند نذورات خود را به هیاتهای عزاداری برای اطعام عزاداران اهدا می کنند. آیین سنتی علم گردش در روستای طزره دامغان نیز از آیین های باسابقه ای است که هر ساله در این روستا برگزار می شود. این آیین که سابقه ای 500 ساله دارد همه ساله از پنجم محرم الحرام به یاد شهادت علمدار کربلا حضرت قمر بنی هاشم (ع) در این روستا آغاز و تا روز عاشورا ادامه دارد. عزداران حسینی در این مراسم به یاد علم حضرت عباس (ع) به عزاداری پرداخته و علم ها را در این روستا می چرخانند. در این مراسم روستاییان با نوحه خوانی و مرثیه سرایی به سوگ شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) و یاران با وفایش نشسته و اشک ماتم می ریزند. مردم روستای طزره نیز با دادن نذورات و اطعام عزاداران عشق وارادت خود را به حضرت سیدالشهدا (ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و دیگر شهدای کربلا ابراز می کنند اوج مراسم عزاداری مردم دامغان در روز یازدهم محرم است که با شکوه فراوان در این شهر برگزار می شود. در این برنامه صدها هیات و گروه مذهبی از سطح شهرها و روستاهای شهرستان دامغان با برپایی آیین ویژه عزاداری عشق و ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت به ویژه حضرت حسین ابن علی (ع) به نمایش می گذارند. در این روز شهر دامغان یکپارچه تعطیل شده و قشرهای مردم در این آیین بزرگ حضور می یابند. آیین نخلگردانی نیز از آیین هایی است که در پنجمین روز از عزای حسینی در شهر تاریخی مجن از توابع شهرستان شاهرود برگزار می شود. مجن که دارای چندین تکیه به نامهای تکیه بالا (قلعه)، پایین (مرکزی)، سادات،ملاگوهر و ذوالجناح و نیز تعدادی منبرخانه است که از چند روز مانده به ماه محرم غبارروبی و سیاهپوش میشوند. در روزهای پنجم و ششم ماه محرم، به یاد علمدار صحرای کربلا و جانفشانیهای آن حضرت، آیین علمبندان در تکایای مجن نیز برپا میشود. اهالی مجن در این ایام با ذبح گوسفند در مسیر حرکت گروههای عزاداری از این آیین استقبال میکنند. در شب تاسوعا هم شرکتکنندگان در آیین عزاداری تکیه بالا به صورت گروه سینهزنی برای شرکت در آیین تکیه پایین به این محل میروند. در شب عاشورا، این آیین بالعکس برگزار میشود و همزمان با طلیعه صبح عاشورا نیز مردم با حضور در دو تکیه بزرگ شهر و راهاندازی گروههای مختلف نخلبرداری،علمبرداری،سینهزنی، زنجیرزنی و نیز تمثال کاروانهای اسیران کربلا،طفلان مسلم و ذوالجناح تلاش میکنند تا گوشههایی از مصائب اهل بیت (ع) را در روز عاشورا تجسم کنند. اوج مراسم سوگواری شهر مجن در عاشورا جلوه میکند و مراسم نخلگردانی،حمل علم و پرچم،حرکت نمادین کاروان اسرا از دیگر آیینهای معمول در این روز است. مردم شاهرود نیز هر سال در روز پنجم ماه محرم آیین 'یا عباس یا عباس' را به یاد جان فشانیهای سردار دشت کربلا حضرت ابوالفضلالعباس (ع) برگزار میکنند. این آیین طبق آداب و سنتهای قدیمی همه ساله در عصر روز پنجم ماه محرم با به راه افتادن دستههای چاوش خوانی و سینهزنی با حضور انبوه عزاداران حسینی در محدوده بافت قدیمی شهر شاهرود برگزار میشود. تکیه بازار شاهرود از بزرگترین تکایای این شهر که به 'تکیه زنجیری' معروف است ،وظیفه جمعآوری طوقها و برگزاری دسته طوقبندان را بر عهده دارد. از صبح روز پنجم محرم ، معمران تکیه بازار راه میافتند و به چاوش خوانی پرداخته و با سوز و گداز میخوانند 'ای داد از این عزا، بیداد از این عزا'، 'فریاد ما مصیب و دوصد داد از این عزا' ،'ای ماه بی قرینه یا عباس یا عباس'، 'آب آور سکینه یا عباس یا عباس' و سپس ابیاتی از اشعار محتشم کاشانی از جمله (باز این چه شورش است که در خلق عالم است ) خوانده میشود. عاشقان ابوالفضلالعباس(ع) سپس در قالب هیات های مذهبی به سوی مساجد و تکایای دیگر به راه میافتند و در طول مسیر به چاوشی و خواندن مصیبت میپردازند. سپس سه قسمت طوق به ترتیب (زبانه،بدنه و چوب طوقها) را روی دو دست گرفته و به راه میافتند و به این ترتیب تمامی طوقها را از محلهای مربوطه جمعآوری و به نزدیکترین تکیه و یا مسجد محل میبرند. بعدازظهر روز پنجم محرم،خادمان تکیه بازار با چاوشیخوانی و صلوات،طوقها را از مسجدآقا، تکیههای شریعت،گلشن،یزدیها،حاج رضاعلی،اخیانیها و تکیه مدرسه قلعه و منبر خانههای برخی افرادجمعآوری کرده ودرمحله قلعه 'ولووا' و درکوچه جنب مسجد 'نجفقلی نجفیان' به هم وصل میکنند. در سمنان نیز آیین بزرگداشت ایام محرم به شیوه های مختلف برگزار می شود که می توان به نخل گردانی در ظهر تاسوعا در محله جهادیه، حرکت دسته های عزاداری بین هیات های مختلف و تسلیت شهادت حضرت امام حسین (ع)، آیین های ویژه روزهای تاسوعا و عاشورا اشاره کرد. انجام عزاداری در شبهای محرم تا پاسی از شب که همواره با حضور خیل عزاداران حسینی همراه است نیز از برنامه هایی است که در سمنان برگزار می شود. در گرمسار آیین خاصی تحت عنوان ورود حضرت امام حسین (ع) به دشت کربلا در روزهای اولیه ماه محرم برگزار می شود که در این برنامه شیفتگان سیدالشهدا (ع) با برتن کردن لباس عزا و در قالب دسته های مخصوص همراه با علم و کتل ، در میان اشک و ناله سوگواران صحنه ورود کاروان ابا عبدالحسین را به تصویر می کشد.ک/4 599/608/506